تجارت الکترونیکی؛ دست‌وپا زدن مدام یک صنعت برای بقا

نرخ خرده‌فروشی آنلاین، به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های تجارت الکترونیکی، تنها ۴ درصد است؛ درحالی‌که سهم خرده‌فروشی آنلاین در هر یک از این دو کشور آسیایی نسبت به کل بازار خرده‌فروشی‌شان در حال حاضر ۲۰ درصد است.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد سهم این دو کشور تا پنج سال دیگر بیش از این هم خواهد شد. برای بازار خرده‌فروشی آنلاین ترکیه رشد ۴ درصدی تا سال ۲۰۲۸ پیش‌بینی شده و انتظار می‌رود خرده‌فروشی آنلاین اندونزی هم تا پنج سال دیگر رشد ۱۰ درصدی پیدا کند.

در ایران اما به گواه اعداد و ارقام منتشرشده و همچنین وضعیتی که در صنعت تجارت الکترونیکی به‌طور خاص در حوزه خرده‌فروشی آنلاین دارد، هم حجم فعلی خرده‌فروشی آنلاین بسیار اندکی دارد و هم با تداوم وضع موجود امیدی به جهش در رشد آن وجود ندارد. در گزارش دیجی‌کالا دلایل مختلف و مهمی برای وجود این وضعیت مطرح شده است:

مشکلاتی مانند عدم حمایت مناسب از اقتصاد دیجیتال در بحث قانون‌گذاری و تنظیم‌گری در کنار محدودیت‌های زیرساختی و مشکلات مربوط به اینترنت از جمله مسائلی است که نه فقط پلتفرم‌های بزرگ خرده‌فروشی آنلاین مانند دیجی‌کالا را تحت‌تأثیر قرار داده بلکه بر کسب‌وکارهای خرد و خانگی، که عمدتاً بر بستر اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی بنا می‌شوند، تأثیر منفی گذاشته است.

فیلتر شدن اینستاگرام، که بزرگ‌ترین بازار آنلاین کسب‌وکارهای خرد و خانگی در ایران است و بستر اصلی تجارت اجتماعی در کشور را تشکیل می‌دهد یکی از جدی‌ترین مواردی بود که در سال گذشته مانع توسعه تجارت الکترونیکی شد.

هرچند به‌دلیل همان ضعف در تنظیم‌گری مشخص نیست در این فضا چه تعداد کسب‌وکار وجود دارد و دقیقاً چه تعدادی از کسب‌وکارها در جریان محدودیت‌های اخیر از بین رفتند یا آسیب دیدند؛ اما برخی آمارها، مانند آنچه در گزارش سال ۱۴۰۱ پادرو آمده، نشان می‌دهد فیلترینگ اینستاگرام بسیاری از کسب‌وکارهای خرد و خانگی را به نابودی کشانده یا به آن‌ها ضربه زده است.

با فیلترینگ، فروشندگان اینستاگرامی‌ای که با دردسرهای فراوان و سرمایه شخصی کسب‌وکارشان را راه انداخته بودند تا ۱۰۰ درصد فروششان را از دست دادند. طبق آمار پادرو، قبل از فیلترینگ تعداد کسب‌وکارهای اینستاگرامی ۶۳۰ هزار مورد بود که در آذرماه به ۲۲۰ هزار فروشگاه رسید و در حال حاضر هم نزدیک به ۳۳۰ هزار فروشگاه فعال اینستاگرامی داریم. این تعداد فروشگاه‌ در حال حاضر، نزدیک به ۵۰ هزار میلیارد تومان فروش سالانه را ایجاد می‌کنند.

کنار هم چیدن قطعات مختلف پازل تجارت الکترونیکی از بخش خرده‌فروشی آنلاین گرفته تا تجارت اجتماعی و… به‌خوبی نشان می‌دهد در همین روزهایی که بسیاری از کشورهای دنیا در مسیر رشد صنعت تجارت الکترونیک قرار دارند، چطور در ایران به‌دلایل مختلف عرصه برای فعالیت تنگ‌تر می‌شود.

از سوی دیگر، درحالی‌که انتظار می‌رود به قصد توسعه اقتصاد دیجیتال حداکثر حمایت‌ها از تجارت الکترونیک انجام شود، هرازگاهی یک ضربه تازه به پیکر جوان این حوزه وارد می‌شود و آن را چند سال به عقب می‌راند و اوضاع را تا حدی بحرانی می‌کند که درست نمی‌دانیم وقتی از «گرامیداشت روز ملی تجارت الکترونیکی» حرف می‌زنیم دقیقاً از چه حرف می‌زنیم!